Humor in de middeleeuwen

Als ik ooit per ongelijk terecht kom in de middeleeuwen, heb ik alvast deze grappen:

• Ik mocht mijn afspraak met de alchemist niet missen, dus ik heb vanochtend vijf hanen gezet.

• De buurman is gestorven in het harnas. Tja… dat krijg je als je het niet regelmatig onderhoudt met WD-40.

• Zegt de jonkvrouw tegen de knecht, “Ben je blij om me te zien, of is die bobbel in je maillot de builenpest?”

bron: National Library of Scotland

Sinds een week kan ik onderzoeken of ik enigszins de juiste toon aan sla. In Engeland is namelijk een middeleeuws script ontdekt van een cabaretvoorstelling. Ik waagde een poging om het stuk te lezen, maar mijn god… als je Freek de Jonge al lastig vindt om door te komen, dan is dit geen aanrader.

Daarom quote ik liever de analyse van de NOS. In het middeleeuwse script staan blijkbaar: “Grapjes over een moordende haas, cynische sneren naar koningen, een absurdistisch verhaal over feestende varkens en een parodie op een preek." Oftewel het had net zo goed nu in de theaters kunnen staan. (Wat dat zegt over onze tijd, laat ik aan jou.)

Het document is leuke momentopname. Het laat zien dat humor in ontwikkeling is, maar ook dat er een aantal basisprincipes nog altijd gelden. Neem de onderwerpen. De NOS noemt toevallig een aantal zaken die wij herkennen, maar ik durf te stellen dat we een groot deel van de humor niet zien. Wanneer je een Kopspijkers aflevering van 20 jaar geleden terugkijkt, gaat ook de helft van de grappen langs je heen. Humor reflecteert het maatschappelijke bewustzijn van dat moment. Iets is grappig, als het herkenbaar is. En omdat onze maatschappij verandert, verandert onze humor mee. Dat is een vast gegeven.

Een ander stabiel gegeven is dat humor vaak breekt met de regels. In dit geval regels van hiërarchie (sneren naar koningen) en logica (moordende haas en feestende varkens). Onze huidige koning is ook een dankbaar mikpunt en het NOS-artikel maakt zelf al de connectie met het dodelijke konijn uit The Holy Grail.

Naast de inhoud verandert ook de grapvorm over de tijd. Humor ontwikkelt zich in golven en kent mode en trends. Onze “klassieke” cabaretiers - Wim Kan, Seth Gaaikema, Paul van Vliet - grossierden in woordspelingen (lijkt me trouwens een hel voor toekomstige historici). Als ik dat thuis probeer, is het reden voor mijn vrouw om me te scheiden. Grapvormen moeten zich wel ontwikkelen, want – ondanks dat herkenbaarheid belangrijk is – is voorspelbaarheid de doodsteek voor de lach. Humor moet verrassend zijn.

Kortom, er verandert een hoop, maar 𝗵𝗲𝗿𝗸𝗲𝗻𝗯𝗮𝗮𝗿𝗵𝗲𝗶𝗱, het 𝗯𝗿𝗲𝗸𝗲𝗻 𝘃𝗮𝗻 𝗿𝗲𝗴𝗲𝗹𝘀 en 𝘃𝗲𝗿𝗿𝗮𝘀𝘀𝗶𝗻𝗴 zijn de eeuwige fundamenten van humor.

Oja: volg Humor Loont

#humor#geschiedenis#cabaret